มหาราชนเรศวร วีรกษัตริย์แห่งอโยธยา

ที่ทุ่งแก้ว เมืองหาง พุทธศักราช ๒๑๔๘ ณ ค่ายหลวงที่ประทับของพระนเรศวรมหาราช ซึ่งในขณะนี้พระองค์ทรงพระประชวรเป็นระลอกขึ้นที่พระพักตร์ กลายเป็นบาดทะพิษพระอาการทรุดลงโดยฉับพลัน พระองค์จึงทรงเร่งให้ขุนราชนิกูลไปตามพระเอกาทศรถจากเมืองฝางมาเข้าเฝ้า เมื่อพระอนุชามาถึง พระองค์จึงได้ดำรัสความปรารถนาที่ยังคงค้างคาพระทัยอยู่ และขอให้พระเอกาทศรถและเหล่าขุนนางทั้งหลายให้คำมั่นว่าเมื่อพระองค์สิ้นพระชนม์ไปแล้ว ก็ให้นำไพร่พลไปสมทบกับพวกไทยใหญ่แล้วยกไปตีเมืองอังวะให้แตกให้จงได้ และจงนำเอาพระศพของพระองค์ผูกติดเข้ากับเศียรพลายชัยศักดิ์แลจูงเข้าเมือง 

ย้อนกลับไปเมื่อ ๔๒ ปีก่อน พระเจ้าบุเรงนองออกอุบายขอช้างเผือก๒เชือกจากจำนวน ๗ เชือก แต่กรุงศรีอโยธยาปฏิเสธ พระองค์จึงนำทัพมาตีหัวเมืองเหนือจนพระมหาธรรมราชาจึงต้องยอมสามิภักดิ์ด้วย หลังจากนั้นพระราเมศวรทรงยกทัพขึ้นไปถึงเมืองชัยนาทปะทะกับข้าศึก แต่ด้วยกำลังที่น้อยกว่าจึงถอยทัพเข้าพระนคร ทัพหงสาวดีตามเข้ามาล้อมชานเมืองไว้ได้ สมเด็จพระมหาจักพรรดิ์จึงยอมหย่าศึก และยอมให้ช้างเผือก ๔ เชือก แต่พระเจ้าบุเรงนองกลับทรงทูลขอพระราเมศวรและพระองค์ดำ ซึ่งในขณะนั้นพระองค์ดำมีชันษาเพียง ๙ ปี ไปเป็นพระราชบุตรบุญธรรม พร้อมด้วยพระยาจักกรีฯและออกญาสุนทรสงครามเดินทางกลับไปเมืองหงสาวดีด้วย พระนเรศวรทรงรู้ว่าพระองค์ต้องไปเป็นตัวประกันมากกว่าการเป็นพระราชบุตรบุญธรรม จึงเกิดความฝังใจที่จะกอบกู้ชาติบ้านเมืองขึ้นในบัดดล หลังจากนั้นตลอดระยะเวลา ๘ ปีที่อยู่ในเมืองหงสาวดี พระองค์ทรงเรียนรู้ยุทธศาสตร์ของพม่าและหาหนทางกอบกู้ชาติบ้านเมืองอยู่ตลอดเวลา ทรงศึกษาตำรับตำราไสยศาตร์เพื่อการสงคราม และอาบน้ำว่านเพื่อให้พระวรกายคงกระพัน ต่อมาเมื่อพระมหาธรรมราชาธิราชเสด็จขึ้นครองราชย์ ก็ปราถนาได้พระนเรศวรกลับคืนมาช่วยบ้านเมือง โดยยินยอมมอบพระราชธิดา คือ พระสุพรรณกัลยาไปเป็นตัวประกันแทน เมื่อพระนเรศวรกลับจากเมืองหงสาวดี ทรงมีพระชันษาได้ ๑๗ ปี พระบิดาจึงสถาปนาให้พระองค์ขึ้นไปครองเมืองพิษณุโลก และคอยดูแลถามข่าวคราวของพระสุพรรณกัลยา  ต่อมาพระองค์ทรงซ่องสุมกำลังทหารหนุ่มโดยใช้เมืองพิษณุโลกเป็นหน้าด่านรวบรวมไพร่พลต่อสู้กับข้าศึก  ต่อมาพระเจ้าบุเรงนองได้สิ้นพระชนม์ พระโอรสมังไชยสิงห์จึงขึ้นครองราชย์แทน พระนามว่าพระเจ้านันทบุเรง และสถาปนา พระโอรสมังสามเกียดเป็นพระมหาอุปราชซึ่งในขณะนั้นพระนเรศวรทรงมีพระชันษาได้ ๒๖ ปี  ต่อมาพม่าเกิดความวุ่นวายด้วยเหตุที่พระเจ้าหงสาวดีกับพระเจ้าอังวะเกิดผิดใจกันในราชวงศ์ฝ่ายใน พระเจ้านันทบุเรงจึงให้เจ้าเมืองต่างๆจัดทัพยกกันไปตีเมืองอังวะ แต่พระนเรศวรมิทรงยกทัพไปตามกำหนด พระเจ้าหงสาวดีจึงระแวงสั่งให้พระมหาอุปราชคิดการณ์กำจัดพระองค์เสีย   ต่อมาเมื่อพระนเรศวรทรงยกทัพมาถึงเมืองแครงและเข้าพบพระมหาเถรคันฉ่อง พระองค์จึงได้ล่วงรู้การณ์นี้ ทรงเรียกประชุมไพร่พลและดำรัสเล่าเรื่องที่ได้รู้มาจากพระมหาเถรคันฉ่องให้ทุกคนรู้ แล้วพระองค์ทรงหลั่งน้ำลงแผ่นดินด้วยน้ำเต้าทองคำ และประกาศต่อเทพยาฟ้าดินในที่ประชุมนั้นว่า “ตั้งแต่วันนี้กรุงศรีอโยธยาขาดทางไมตรีกับกรุงหงสาวดี มิได้เป็นมิตรกันตั้งแต่ก่อนสืบมา” หลังจากนั้นพระองค์จึงเคลื่อนทัพออกจากเมืองแครงหมายจะเข้าตีเมืองหงสาวดี แต่พระองค์ทราบข่าวว่าพระเจ้าหงสาวดีนันทบุเรงได้ยึดเมืองอังวะได้แล้ว และจวนจะยกทัพกลับ พระองค์จึงนำไพร่พลไปกวาดต้อนครัวไทยออกมาได้กว่าหมื่นคน เมื่อพระมหาอุปราชทราบเรื่อง จึงสั่งให้สุรกรรมาเป็นผู้บังคับกองระวังหน้าไล่ติดตามขบวนทัพของพระนเรศวรไปทันที่แม่น้ำสะโตง แต่ทัพของพระนเรศวรได้ข้ามฝากไปแล้ว จึงได้เกิดการยิงต่อสู้กัน พระนเรศวรทรงใช้พระแสงปืนยาว ๙ คืบมาประทับยิงโดนสุรกรรมาถึงแก่ความตายบนคอช้าง ทหารพม่าขาดผู้นำทัพจึงถอยกลับไปทูลพระมหาอุปราช พระมหาอุปราชเห็นท่าไม่ดีจึงได้เคลื่อนทัพกลับกรุงหงสาวดี หลังจากนั้นพม่าก็ยกทัพมาตีกรุงศรีอโยธยาอีก แต่ก็มิอาจจะตีได้สำเร็จถึงแม้ว่าจะมีไพร่พลมากกว่ากรุงศรีอโยธยาสักเพียงใดก็ตาม เพราะพระนเรศวรทรงใช้ยุทธวิธีซุ่มรบแบบกองโจร ต่อมาพระนเรศวรได้กระทำยุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชามังสามเกียด และพระมหาอุปราชาทรงถูกพระแสงของ้าวที่ไหล่ขวาขาดซบสิ้นพระชนม์บนคอช้าง ด้านสมเด็จพระเอกาทศรถนั้นได้กระทำยุทธหัตถีกับเจ้าเมืองจาปะโร และฟันข้าศึกตายบนคอช้างเช่นกัน  ด้านกองทัพพม่าเมื่อสูญเสียพระมหาอุปราชาซึ่งเป็นแม่ทัพใหญ่ก็ตกใจมิอาจสู้รบต่อไปได้อีก จึงรวบรวมกำลังพลอัญเชิญพระบรมศพและเลิกทัพกลับเมืองหงสาวดี เมื่อพระเจ้าหงสาวดีนันทบุเรงแจ้งดีว่าการสู้รบกับกรุงศรีอโยธยามิอาจชำนะได้ ก็เสียเสียพระทัยและสิ้นหวังมาก จึงสั่งให้ทุกกองทัพเลิกทัพกลับเมืองหงสาวดีก่อน หลังจากนั้นพระเจ้าหงสาวดีจึงได้ทำการปลงพระชนม์พระสุพรรณกัลยาพร้อมด้วยบุตรและธิดาและเหล่าบริวารต่างเพื่อเป็นการแก้แค้น มีแต่เพียงเจ้ามณีจันทร์องค์หญิงชาวไทยใหญ่และสมิงมะสะโทงเท่านั้นที่สามารถเล็ดรอดหนีออกมา และนำพระอัธฐิของพระเทพกษัตรีย์ พระเกศาของพระสุพรรณกัลยามาถวายและบอกเล่าความเป็นไปที่เกิดขึ้นที่กรุงหงสาวดี  ด้านกรุงศรีอโยธยาหลังจากเกิดยุทธหัตถีในครั้งนั้นทำให้พระเกียรติยศของสมเด็จพระนเรศวรมหาราชและพระเอกาทศรถ สองวีรกษัตริย์แห่งกรุงศรีอโยธยาเลื่องลือแพร่ไปทั่วทุกทิศ ทำให้พระราชอาณาจักรสยามสามารถขยายอาณาเขตกว้างใหญ่ไพศาล และนานาประเทศต่างๆได้ให้ความเคารพยำเกรง “พระองค์ดำ”และ”พระองค์ขาว” ผู้มีพระราชอำนาจเด็ดขาดในการรบ และสามารถกู้อิสระภาพบ้านเมืองของพระองค์จนเป็นปึกแผ่นจนถึงทุกวันนี้